امروزه سلامت عمومی بسیاری از کودکان ما به علت وجود پوسیدگی دندانی فعال و کنترل نشده، در معرض خطر است.
زیرا یکی از عوارض پوسیدگی‌های دندانی متعدد، تحت تأثیر قرار گرفتن تغذیه کودک و کاهش رسیدن مواد ضروری برای رشد کودک است و این باعث می‌شود که عوارض متعددی گریبان گیر آینده کودک شود.
توجه داشته باشید که پوسیدگی دندان کودک نه مثل سرماخوردگی خودبه‌خود خوب می‌شود و نه مانند عفونت گوش با یک دوره ساده آنتی‌بیوتیک درمان میگردد.
پوسیدگی دندانهای کودک چگونه شکل می‌گیرد؟
پوسیدگی دندان یک بیماری عفونی است که عوامل متعددی بر شروع و پیشرفت آن اثر دارند. مشخص‌شده است که این بیماری بر اثر تولید اسید توسط باکتری‌ها ایجاد میگردد و اسید ایجادشده قادر به از بین بردن مواد معدنی دندان است.
هم‌چنین شکل ظاهری (آناتومی) دندان، رژیم غذایی و وضعیت بهداشتی کودک از عوامل مؤثر بر ایجاد پوسیدگی دندان می‌باشند.
ترمیم پوسیدگی دندان بیماری را درمان نمی‌کند!
اگر محیط نامناسب دهان که سبب ایجاد حفره در دندان شده است پایدار بماند، پوسیدگی دندان کودک ادامه پیدا می‌کند و درنهایت به ترمیم‌های بیشتری نیاز است.
درمان بیماری نیاز به ایجاد تغییراتی در رفتار کنونی بیمار و والدین و بستگی به پذیرش و همکاری آن‌ها در ایجاد تغییرات لازم دارد.
عوارض و ضرورت درمان پوسیدگی
کاهش توانایی جویدن
درصورتی‌که دندانهای کودک دچار پوسیدگی وسیع باشد توانایی جویدن و استفاده از مواد غذایی متنوع کاهش می‌یابد.
حتی ممکن است کودک بدون این‌که ابراز کند موقع جویدن درد دارد یا قادر به جویدن نیست از خوردن بعضی از مواد غذایی امتناع کند و والدین گمان می‌کنند که کودک بی‌اشتها است یا آن ماده غذایی را دوست ندارد.
این کودکان معمولاً به‌عنوان کودکان بی‌اشتها و یا اصطلاحاً «بدغذا» شناخته می‌شوند، درحالی‌که با درمان پوسیدگی‌های موجود در دهان آن‌ها وضعیت تغذیه به‌صورت چشمگیری بهبود می‌یابد.
عدم توانایی حفظ فضای لازم برای رویش دندان دائمی
درصورتی‌که پوسیدگی دندان اطفال به‌موقع درمان نشوند و پیشرفت نمایند ممکن است مجبور به کشیدن دندانها شویم.
در این صورت باید کودک وسایلی به نام فضا نگهدار را سال‌ها در دهان خود داشته باشد زیرا در غیر این صورت با از دست رفتن فضای موردنیاز برای رویش دندان دائمی در آینده نیاز به درمان‌های پیچیده ارتودنسی خواهد بود.
مشکلات مربوط به کاهش زیبایی و اعتمادبه‌نفس
مسلماً دندانهای پوسیده و نازیبا در زیبایی و اعتمادبه‌نفس و روابط اجتماعی کودک تأثیرگذار خواهند بود و ممکن است عوارض ماندگاری بر شخصیت در حال رشد کودکان برجا بگذارد.
دلایل ایجاد پوسیدگی دندان کودکان
عوامل متعددی بر ایجاد پوسیدگی دندانی و گسترش آن اثر دارند. در زیر به ذکر برخی از مهم‌ترین عوامل ایجادکننده پوسیدگی می‌پردازیم
انتقال پوسیدگی از دهان مادر و پدر به کودک
بله پوسیدگی می تواند از دهان مادر و پدر به کودک سرایت پیدا کند!
میکروب استرپتوکوک موتانس که یکی از اصلی‌ترین میکروارگانیسم‌هایی است که در محیط دهان ایجاد پوسیدگی می‌کند و می‌تواند از دهان پدر و مادر و به‌خصوص مادر که در ارتباط نزدیک‌تری با کودک است انتقال یابد.
مثلاً ماده غذایی که مادر ابتدا می‌چشد و در داخل دهان کودک قرار می‌دهد. استفاده از یک قاشق به‌صورت هم‌زمان و یا دادن میوه یا ماده غذایی گاز زده به کودک و یا بوسیدن کودک از ناحیه دهان باعث انتقال استرپتوکوک موتانس از دهان والدین به کودک میگردد. به‌خصوص اگر والدین پوسیدگی‌های دندانی وسیع و درمان‌نشده داشته باشند.
این انتقال مخصوصاً در دوران ۱۹ تا ۳۳ ماهگی بیشتر است.
مصرف مکرر غذاهای پوسیدگی‌زا
جالب است بدانید که فقط شکلات نیست که باعث پوسیدگی دندان کودک می‌شود بلکه نوشابه‌ها و مواد نوشیدنی گازدار نیز با ایجاد حالت اسیدی باعث از بین رفتن محتوی معدنی مینای دندان شده و ایجاد پوسیدگی می‌نمایند.
مواد غذایی پوسیدگی زا
مصرف مکرر مواد غذایی پوسیدگی زا برای سلامت دندانها بسیار خطرناک است.
علاوه بر آن تنقلات غیرمغذی مانند چیپس و پفک و… نیز جزو مواد غذایی غیرضروری و پوسیدگی‌زا هستند. مصرف مکرر شیرینی و شکلات در طول روز باعث ایجاد پوسیدگی دندان میگردد.
نکته دارای اهمیت این است که تکرار مصرف شیرینی‌جات باعث پوسیدگی میگردد. مثلاً اگر کودک یک‌بار در روز هرچقدر که می‌خواهد شیرینی‌جات مصرف کند کمتر پوسیدگی‌زا است نسبت به این‌که مثلاً پنج بار در روز و هر بار یک عدد شکلات بخورد؛
تکرار مصرف شیرینی‌جات محیط دهان را به‌صورت مکرر اسیدی کرده و به‌محض این‌که بزاق که حاوی کلسیم و فسفر فراوان است شروع به خنثی کردن اسید و ترمیم مینای آسیب‌دیده می‌کند دوباره محیط دهان به علت مصرف دوباره شیرینی‌جات اسیدی میگردد.
تکرار مصرف شیرینی‌جات باعث پوسیدگی بیشتری میگردد.
یعنی تکرار مصرف شیرینی‌جات به مراتب پوسیدگی زا تر است و محیط دهان را به‌صورت مکرر اسیدی کرده و به‌محض این‌که بزاق که حاوی کلسیم و فسفر فراوان است شروع به خنثی کردن اسید و ترمیم مینای آسیب‌دیده می‌کند دوباره محیط دهان به علت مصرف دوباره شیرینی‌جات اسیدی میگردد.
پوسیدگی زودرس کودک یا پوسیدگی ناشی از خوردن شیر در کودکان
سال‌هاست که مشخص‌شده است که بعد از رویش دندانهای شیری کودکان، بین خوردن مکرر از شیشه شیر و یا شیرخوارگی طولانی از شیشه و یا پستان مادر و پوسیدگی‌های زودرس کودکی ارتباط وجود دارد.
مثلاً کودک در هنگام خواب بعدازظهر یا شب با شیشه حاوی شیر یا نوشیدنی شیرین در بستر گذاشته شود، کودک به خواب می‌رود و مایع شیرین در اطراف دندانها جمع می‌شود و این مایعات به‌عنوان محیطی عالی برای کشت میکروارگانیسم‌های پوسیدگی‌زا هستند.
هم‌چنین کودکانی که شب‌ها مکرر شیر می‌خورند به علت این‌که شب‌ها در هنگام خواب جریان بزاق کاهش می‌یابد و سرعت پاک‌سازی حفره دهان از شیر یا مایعات شیرین شده کمتر می‌شود و روند ایجاد پوسیدگی تسریع میگردد و کودک دچار پوسیدگی‌های زودرس دندانی می‌گردند.
عدم رعایت بهداشت دهان
مسواک زدن در سنین پایین‌تر باید حتماً توسط خود والدین و بعدازآن با نظارت والدین انجام شود؛ زیرا مهارت‌های حرکتی کودکان در سنین پایین‌تر هنوز تکامل نیافته است و قادر نیستند به‌طور کامل و مؤثر مسواک بزنند.
این‌که کودک مسواک را دوست دارد و از صبح تا شب مسواک را برمی‌دارد و به دندانهای خود می‌مالد به معنای مسواک زدن و مراقبت بهداشتی صحیح نیست.
مسواک زدن باید حداقل دو بار در روز (بهتر است سه بار باشد) انجام شود و پس از سه‌سالگی بین دندانها توسط والدین با نخ دندان تمیز شود.
مصرف برخی داروها یا ابتلا به بعضی بیماری‌ها
در صورت وجود برخی بیماری‌ها و مصرف بعضی از داروها ممکن است جریان بزاق کاهش یابد و فرد بیشتر مستعد پوسیدگی شود.
ازجمله این بیماری‌ها می‌توان به آسم و یا مصرف داروهای آرام‌بخش، کودکان تحت شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی اشاره کرد در صورت وجود این عوامل باید کودک بیشتر از سایر کودکان تحت مراقبت دندانپزشکی قرار گیرد و توجه بیشتری به رعایت بهداشت دهان صورت پذیرد.
در برخی موارد با فلورایدتراپی منظم و الگوهای منظم تغذیه‌ای می‌توان تا حدود زیادی از پوسیده شدن دندانها جلوگیری کرد.
آیا وراثت و ژنتیک در پوسیدگی دندانها نقش دارند؟
پوسیدگی دندان یک بیماری چندعاملی است و عوامل متعددی در ایجاد آن دخیل هستند.
علاوه بر موارد ذکرشده نوع ترکیبات بزاق، میزان میکروب‌های موجود در محیط دهان و نوع آن‌ها، نحوه تشکیل مینای دندان و بلوری‌شدن آن می‌تواند از عوامل مؤثر تلقی شود.
ولی نکته مهم و دارای اهمیت این است که با رعایت صحیح بهداشت دهان، تغذیه مناسب، معاینات منظم دندانپزشکی و انجام کارهای پیشگیری از پوسیدگی دندان می‌توان بر پوسیدگی دندان غلبه کرد؛
چون پوسیدگی دندان صفتی است که توسط ژن‌های بسیاری کنترل می‌شود و این صفت می‌تواند تحت تأثیر عوامل محیطی قرار گیرد و تغییرات محیطی موجب تغییرات در حالت ایجادشده (اصطلاحاً فنوتیپ گفته می‌شود) می‌گردند.
بنابراین حتی در صورت وجود عامل وراثت با عملکرد صحیح می‌توان بیماری پوسیدگی دندان را مهار کرد و وضعیت دهان را در شرایط بدون پوسیدگی حفظ نمود.
آیا قطره‌ی آهن سبب پوسیدگی دندانهای کودکان می‌شود؟
معمولاً والدین در شرایط پوسیدگی وسیع کودک گمان می‌کنند که قطره آهن باعث این مشکل گردیده است.
مصرف مکملهای آهن برای کودکان
مصرف مکملهای آهن برای کودکان باعث پوسیدگی دندان نمیشود.
قطره آهن باعث تغییر رنگ تیره دندانها به‌خصوص دندانهای قدامی میگردد ولی باعث پوسیده شدن آن‌ها نمیشود.
درصورتی‌که بهداشت دهانی کودک در منزل رعایت شود پوسیدگی به تغییر رنگ اضافه نمی‌گردد.
ازآنجایی‌که فقر آهن می‌تواند عوارض نامطلوبی بر رشد و سلامت کودک برجا بگذارد درصورتی‌که پزشک متخصص کودکان قطره آهن برای کودک تجویز کرده است نباید مصرف آن بدون نظر پزشک قطع شود.
بهتر است والدین بعد از مصرف قطره آهن دندانهای کودک را با یک قطعه گاز پارچه‌ای تمیز کنند و به کودک آب بدهند تا از تغییر رنگ جلوگیری شود.
برای اطلاعات بیشتر در مورد مصرف مکملهای آهن برای کودکان می توانید از مقاله های زیر نیز استفاده کنید:
راه‌های کاهش و پیشگیری از پوسیدگی دندان کودکان
درمان دندانهای پوسیده مادر و پدر
همان‌طور که ذکر شد میکروب‌های پوسیدگی‌زا از دهان پدر و مادر می‌توانند به دهان کودک منتقل شوند پس درمان پوسیدگی‌های دهان پدر و مادر اولین قدم پیشگیری از پوسیدگی دندانهای کودک است.
مراجعه منظم به دندانپزشک کودکان
ازآنجایی‌که پوسیدگی دندانها با مشاوره زودهنگام با دندانپزشک قابل‌پیشگیری است بهترین زمان برای انجام اولین معاینه دندانپزشکی بین ۶ تا ۱۲ ماهگی است.
در این زمان هنوز پوسیدگی در دهان کودک ایجاد نشده است و دندانپزشک با معاینه ساده دهان کودک می‌تواند توصیه‌ها و آموزش‌های لازم در جهت پیشگیری از بروز پوسیدگی را در اختیار والدین گرامی قرار دهد.
رعایت بهداشت دهان و دندان کودک
قبل از رویش دندانهای شیری بهتر است روی لثه‌های کودک به‌آرامی ماساژ داده شوند.
به مادران گرامی توصیه میگردد که از هنگام تولد کودک را در هنگام شیر دادن در دست نگاه‌دارند و کودکی که در هنگام شیر خوردن به خواب می‌رود را باید وادار به آروغ زدن کرد و سپس در بستر گذاشت و به‌طورکلی دفعات شیر خوردن از پستان یا شیشه شیر در شب باید کاهش داده شود.
به‌محض رویش اولین دندان کودک خیلی مهم است که والدین باید با گاز پارچه‌ای تمیز یا مسواک‌های مخصوص کودکان روی دندانهای رویش یافته را تمیز نمایند
همان‌طور که گفتیم تمیز کردن دندانها با گاز پارچه‌ای مرطوب نقش مؤثری در پیشگیری از پوسیده شدن دندانهای کودک خواهد داشت.
حدود ۱۲ ماهگی هم‌زمان با توانایی کودک در خوردن شیر با فنجان استفاده از شیشه شیر را متوقف نمایند.
در دوره ۱٫۵ تا ۳ سالگي، دندانهای كودك را به كمك مسواک‌های انگشتي يا دستي، بدون استفاده از خمیردندان يا با استفاده از خمیردندان‌های فاقد فلورايد، شب‌ها قبل از خواب مسواك بزنید.
از سن ۳ سالگی معمولاً فواصل دندانی کودکان بسته می‌شود و باید با استفاده از نخ دندان نواحی بین‌دندانی را تمیز کرد.
از سن ۳ سالگی بایددر کنار مسواک با استفاده از نخ دندان نواحی بین‌دندانی را نیز تمیز کرد.
در سن ۳-۶ سالگي، دندانهای كودك را با مسواک‌های دستي يا برقي و خمیردندان‌های فلورايد دار مخصوص كودكان، روزي دو بار (یک‌بار بعد از صبحانه و یک‌بار قبل از خواب شب) مسواك بزنید.
مقدار خمیردندانی که روی مسواک قرار می‌گیرد باید بسیار کم و اندازه یک نخود کوچک باشد در ابتدای این دوره سنی باید تف کردن خمیردندان و شستشوی دهان به کودک آموزش داده شود.
دقت کنید که در این گروه سنی کودکان هنوز مهارت‌های حرکتی تکامل‌یافته ندارند و قادر نیستند به‌تنهایی مسواک بزنند و اگر اصرار به این کاردارند بعد مسواک زدن توسط خودشان یک‌بار هم والدین مسواک زدن را کامل نمایند.
از سن ۳ سالگی معمولاً فواصل دندانی کودکان بسته می‌شود و باید با استفاده از نخ دندان نواحی بین‌دندانی را تمیز کرد.
در سن ۶-۱۲ سالگی اجازه دهید کودکان دندان‌هایشان را خودشان مسواک بزنند ولی والدین باید همچنان نظارت داشته باشند و استفاده از نخ دندان فراموش نشود. با دندانپزشک متخصص کودکان راجع به فیشورسیلنت دندانهای دائمی صحبت کنید.
جلوگیری از عادات بد دهانی و تغذیه‌ای
از شيشه حاوي شير، به‌عنوان پستانك جهت آرام كردن و كمك به خوابيدن كودك استفاده نکنید.
استفاده از بطری شیر برای آرام کردن و خواباندن کودک منجر به پوسیدگی زود هنگام دندانهای کودک می گردد.
استفاده از بطری شیر برای آرام کردن و خواباندن کودک منجر به پوسیدگی زودرس دندانهای کودک یا پوسیدگی ناشی از خوردن شیر در کودکان میگردد.
اجازه ندهید كودك با بطري یا شیشه محتوي چيزي غير از آب دردهانش به خواب برود.
درصورتی‌که کودک عادت کرده در شب مکرراً شیر بخورد، سعی کنید به‌تدریج تعداد دفعات شیر خوردن را کاهش دهید و بعد از هر بار شیردهی به کودک آب بخورانید تا اضافات شیر از روی دندانهای کودک پاک شود.
تغذيه کودک از شيشه شير را در حدود سن ۱۲ ماهگي متوقف و او را به نوشيدن از فنجان يا ليوان تشويق کنید.
اجازه ندهید كودك در طول روز، مکرراً ميان وعده‌های پوسیدگی‌زا از قبيل: انواع شيريني، كلوچه، كيك، بيسكويت، پفك، چيپس و غیره مصرف كند.
كودك را تشويق کنید بجاي خوراکی‌های پوسیدگی‌زا، از ترکیبات غير پوسیدگی‌زا مثل پنير، ماست، ميوه، سالاد و مغزها (مثل پسته، بادام) در ميان وعده‌ها استفاده كند.
در صورت تمايل كودك به خوراکی‌های پوسیدگی‌زا بهتر است آن‌ها را به‌طور يكجا و بعد از صرف وعده‌های غذايي اصلي به او داد.
برنامه زماني منظمي براي وعده‌های غذايي اصلي كودك و نيز ميان وعده‌ها طرح‌ریزی کنید و تعداد ميان وعده‌های غیرمغذی را به حداقل برسانید.
منبع: drmirkarimi
همه چیز در مورد جینسینگ